Hoe "beleeft" de rivier zelf haar lot? Carneiro da Cunha geeft op het toneel de ruimte aan getuigenissen uit de omgeving van de Rio Xingu en aan geluiden van de rivier zelf. De indamming, een menselijke interventie in de natuur, heeft grote gevolgen voor het bewateringsgebied en het regenwoud eromheen. Het vormt een bedreiging voor vele inheemse groepen en rivierbevolking die in de omgeving wonen. Duizenden mensen uit de gemeente Altamira worden gedwongen te verhuizen.
In haar theatrale installatie laat Carneiro da Cunha de vele geluiden en stemmen, menselijk en niet menselijk, van de rivier horen, van het stromen van het water tot het lawaai van de machines die de enorme stuwdam bouwen. Luister naar de verhalen van de rivierbewoners en laat je onderdompelen in een 'techno-sjamanistisch' ritueel om de aanstaande catastrofe te bezweren.
"Als de rivier kon praten, zou ze huilen", zegt een Braziliaanse man genaamd João Pereira da Silva in de voorstelling Altamira 2042. "Het komt door de stuwdam, de op twee na grootste en ergste ter wereld. Dat ding vermoordt de rivier, het water, de vissen en de Brazilianen die bij de rivier leven. Het vermoordt alles."
De oudere man is te zien op een scherm. Hij is een van de vele mensen die de Braziliaanse actrice, theatermaker en onderzoeker Carneiro da Cunha heeft gesproken en gefilmd voor haar performance-installatie Altamira 2042. De Rio Xingu, een zijrivier van de Amazone, loopt dwars door het tropische regenwoud in Brazilië. Het vormt een levensader voor de vele inheemse groepen en rivierbevolking die er leven.
De mens als catastrofe
Carneiro da Cunha doet onderzoek naar de rivieren in haar land. Haar project bestaat uit het registreren en verspreiden van de stemmen van mensen en de geluiden van elementen uit de omgeving van deze rivieren en hun bewoners, die momenteel catastrofale tijden beleven. Haar project werpt een nieuw licht op het idee van het antropoceen, dat door de Braziliaanse journalist Eliane Brum treffend wordt gedefinieerd als "het moment waarop de mens niet langer bang is voor een catastrofe, maar zelf de catastrofe wordt".
Na Guerrilla Girls in 2015, dat over de Araguaia-rivier ging, maakte ze in 2019 Altamira 2042, waarin de Xingu centraal staat. Dit seizoen gaat de voorstelling op tournee langs grote Europese theater- en kunstenfestivals. De titel verwijst naar de stad Altamira, die aan de Xingu ligt. Nabij deze stad is onlangs de Belo Monte-waterkrachtcentrale gebouwd, de op twee na grootste ter wereld. De effecten van deze stuwdam op de flora, fauna en mens zijn gigantisch.
Oneerlijk verdeeld
Volgens Carneiro da Cunha is het kritieke punt al lang bereikt. Uit het Manifest voor de Amazone, middelpunt van de wereld dat de Altamirabevolking voor de voorstelling schreef: "Wij, die verenigd zijn in het centrum van de wereld vragen: zitten we, dankzij deze klimaatramp, allemaal in hetzelfde schuitje? En wij zeggen: nee. De meesten van ons zitten in een papieren bootje. Een minderheid bevindt ze op een trans-Atlantisch schip. Degenen die de klimaatcrisis hebben veroorzaakt, zullen er het minst door worden getroffen. Degenen die hem niet hebben veroorzaakt, zullen als eersten de grootste impact ervan ondervinden. Ze lijden nu al."
Manifest
Altamira 2042 is een theatrale installatie, waarin ecologen, kunstenaars, rivierbewoners en ontheemden aan het woord komen. Hun stemmen worden afgewisseld met geluiden van de ruisende rivier en het woud. Op het podium worden al deze verschillende stemmen uitgedrukt door de performer (Carneiro da Cunha zelf). Als een soort "techno-sjamaan", met een storm van geluiden en visuals via luidsprekers en licht, neemt ze het publiek mee op een surrealistische en ceremoniële reis, met als ultieme droom en doel de vernietiging van de dam.
Uit het manifest: "Wie zijn wij? Wij zijn degenen die het bos niet bezitten. Wij zijn het bos zelf. Wij zijn degenen die de natuur niet vernietigen. Wij zijn de natuur. Wij zijn degenen die veel verschillende kleuren en vormen en talen en seksualiteiten en kosmologieën en culturen hebben. Wij zijn ook degenen die onze kracht halen uit onze verschillen."
