Artikelen

Een ode aan de ontwrichting door Frascati en psychiatrisch centrum de Brouwerij Op de slotavond van Frascati Issues: De staat van waanzin (mei 2017) boden schrijvers, psychiaters, dichters, beeldend kunstenaars, filmmakers, wetenschappers en ervaringsdeskundigen inzicht in het raadsel van ons brein. Er werd gereflecteerd op gekte, psychose, realiteitsbesef en angst. Psychedelische werkelijkheden, bijzondere gedachtekronkels en waanzinnige ideeën passeerden de revue en brachten een ode aan de crisis als bron voor creativiteit en vernieuwing.  Te gast waren o.m. Arnon Grunberg, psychiater Jules Tielens en zijn band The Electric Space Cowboys, filosoof-psychiater en hoogleraar psychiatrie Damiaan Denys, schrijver van Filosofie van de Waanzin Wouter Kusters, psychiater Wiepke Cahn, arts-onderzoeker Edwin van Dellen, striptekenaar Stijn Schenk, en theatermaker Yinka Kuitenbrouwer. De avond kwam tot stand als co-creatie tussen Frascati en kleinschalig psychiatrisch centrum De Brouwerij. Programmaker Lara Staal en verpleegkundig specialist Riek Sijbring van de Brouwerij waren hierbij de voortrekkers. Naast de inbreng van professionals en kunstenaars werd er ook veel ruimte gemaakt voor bijdragen van ervaringsdeskundigen van de Brouwerij. De gezamenlijke slotavond voor een stampvol  Frascati 1 was het resultaat van een samenwerking tussen Frascati en De Brouwerij die al veel eerder was ingezet. In 2016 maakte theatermaker Marjolijn van Heemstra en muzikant en patiënt van de Brouwerij Maaike Wiebenga Sirens. Gezamenlijk onderzochten ze hoe de realiteit van de psychose en die van het ‘normale leven’ zich tot elkaar verhouden. Resultaat was een zeer indringende roadmovie. Een jaar later werkte Michiel Bakker binnen de muren van de Brouwerij en ontwikkelde met ervaringsdeskundigen Verlicht, een serie theatrale portretten rondom psychotische ontregeling.    

' …vanavond is een pleidooi voor ongezouten, ongecensureerde, ondubbelzinnige woede. Omdat de weg van het zogenaamde rationele genuanceerde midden doodlopend is.' Vanuit de overtuiging dat woede een cruciale motor voor verandering in de stad kan zijn, was De Avond van de Woede op 9 februari 2017 een platform voor monologen van verzet en pleidooien voor verontwaardiging. De avond maakte deel uit van Frascati Issues: To Dis/Agree. In deze editie van Issues onderzochten we hoe verschil van mening een plek krijgt in onze maatschappij. Een vitale democratie faciliteert niet alleen tegengestelde opvattingen, maar ook het gesprek daarover. Nu sociale media polarisering in de hand werken en het polderen vaak doel op zich lijkt te zijn geworden is het tijd voor nieuwe ruimtes en modellen. Daarom transformeerde Frascati haar theaterzalen tot arena’s, parlementen, rechtbanken en onderhandelruimtes. Onderdeel van To Dis/Agree was De Avond van de Woede. De manifestatie was het resultaat van een samenwerking tussen programmamaker van Frascati Lara Staal en rapper en activist Gideon Everduim, beter bekend als Gikkels. Voor de avond brachten ze hun ervaringen, overtuigingen en netwerken samen. De line up bestond uit een selectie (internationale) dichters, rappers, schrijvers, academici, activisten en theatermakers. Ze kregen het podium en het woord om hun woede te delen. In aanloop van de naderende gemeenteraadsverkiezingen, was het ‘huidige’ Nederlandse politieke debat het centrale aanknopingspunt. Democratie gaat over onderhandeling en consensus, maar net zo goed over de ruimte om onvoorwaardelijk en 'non-negotiable' te kunnen zijn. Het programma, met deels internationale gasten, bood een reeks speech acts, die samen een collectief ritueel van verzet vormden. The art of confict.

De chaos in mijn hoofd is soms zo groot, dat ik mijzelf niet helemaal kan vertrouwen. Weet jij hoe ik dan een ander vertrouwen kan schenken? In het kader van het Frascati Issues-programma De Staat van Waanzin nodigde Frascati theatergroep DEGASTEN uit een samenwerking aan te gaan met Arq Psychotrauma Expert Groep, een koepel van instellingen en organisaties die zich bezighoudt met de gevolgen van schokkende gebeurtenissen en psychotrauma. Opgericht na WOII is de organisatie meegegroeid met de tijding in de wereld. Een deel van de patiëntenpopulatie bestaat nu uit vluchtelingen met een traumatische stoornis.  Hoopvolle en vrolijke muziek Een aantal maanden  werkten Elike Roovers en Rutger Esajas in een vergaderzaaltje van Arq. Elke week kwamen ze bijeen met een groep van ongeveer vijftien patiënten, het merendeel sprak geen of weinig Nederlands. De kennismaking verliep in eerste instantie stroef, maar het ijs werd gebroken via het uitwisselen van muziek op de Iphone. Opvallend was dat vrijwel iedereen hoopvolle nummers als lievelingsmuziek koos. Juist deze vrolijke, empowering songs boden houvast in donkere tijden. En langzaam kwamen de verhalen los. Over mensenhandel, mishandeling en ander oorlogsgeweld. Vluchtverhalen vol eenzaamheid, honger, angst. Stenen en bloemen Parallel aan de bijeenkomsten met de patiënten, spraken Roovers en Esajas met behandelaars, psychiaters en psychologen. Ze kregen inzicht in de behandelmethoden en bespraken de manieren waarop behandelaars omgaan met de vaak heftige verhalen die in de behandelkamer over tafel gaan. Vooral de methode waarbij een patiënt zowel ‘stenen’ (negatieve, traumatische herinneringen) als ‘bloemen’ (positieve herinneringen) deelt, sprak tot de verbeelding van het theaterduo. Vertrouwen schenken To be or not to be. We will be werd een voorstelling opgebouwd als mozaïek van improvisaties. Een nachtmerrie werd afgewisseld door een bevrijdende dans. Ondertussen zaten de toeschouwers aan individuele tafeltjes, waarbij zij bij toerbeurt door de patiënten / acteurs werden bezocht om privé een ‘steen’ of een ‘bloem’ uit hun leven te delen. De toeschouwers voelden zo aan den lijve wat het is om te leven met een trauma. Ook zonder achtergrondkennis werd glashelder hoe belangrijk het voor de cast was ‘hun verhalen’ te delen. Juist in een context anders dan de behandelkamer. De theatrale context die Roovers en Esajas boden, gaf een opening voor doorleving, emotie, ontlading, zowel voor deelnemers als publiek. Hoe trots was de dans van de groep vrouwen wier lichaam eerder object van structureel misbruik is geweest. Hoe dapper de man die tot aan de laatste voorstelling ‘slechts’ aanwezig was. Maar hij was er wel. Lange termijn samenwerking Frascati en theatergroep DEGASTEN vinden elkaar in de wens om duurzame relaties aan te gaan. Een tweede project met Arq als partner staat op stapel: komend seizoen zal opnieuw een project voor een grotere Arq gemeenschap worden opgestart. Daarnaast is ook een solo in de maak van één van de spelers uit To be or not to be. Hierin zal zij haar levensverhaal, waarin mensenhandel centraal staat, uit de doeken doen.

In het kader van Frascati Issues: #REBEL (16-19 mei 2018) vroeg Frascati de net afgestudeerde theaterdocent Mara van Nes om een avond te creëren met een groep Amsterdamse jongeren rondom de rebel anno 2018. De rebellen van nu  blijken geen Che Guevara’s, Ulrike Meinhofs of David Bowies te zijn. De huidige jeugd gaat de barricade niet meer op. Zij presteren, consumeren en produceren. Het zijn jongeren die voornamelijk bezig zijn om de schooldruk aan te kunnen, bij de groep te horen en genoeg bij te verdienen om de mooiste ‘pattas’ te bekostigen. Mara van Nes trok de stad in op zoek naar outcasts, naar jongeren die opvallen en zich buiten de gebaande paden begeven. In Frascati kregen zij op de slotavond van #REBEL ‘de mic’ om zich - via spoken word, rap, vlog of dans - af te zetten en uit te spreken. In een lange WhatsApp discussie met de jongeren onderzocht Van Nes wat het betekent om jong te zijn in de stad: Maken zij zich ergens druk om? Is er wel noodzaak tot rebellie? De rebellen van Van Nes bleken geen idealistische hemelbestormers die de wereld willen redden. Belangrijker vonden zij het om te kunnen zijn wie je wilt zijn, en dat daar ruimte voor is. En precies dat deden zij op 19 mei: hun ‘ding’. Wie ze waren en wat hun achtergrond was deed er niet toe. Rappen, vloggen, dichten of dansen is wat ze konden en zo onderscheidden ze zich. Met harige benen in hoge hakken of met blauw haar. De Avond van de #REBEL vond plaats op za 19 mei 2018 in Frascati 1 in het kader van Frascati Issues: #REBEL.

Wat gebeurt er als een groep pubers de leiding krijgt over volwassenen? Specifieker: de leiding om volwassenen te tonen waar ze hun tijd doorbrengen? Hoe verloopt dan de avond, in wat voor tempo beweeg je en wat is je rol in de groep? In Nightwalks with teenagers begeleidde een groep jongeren het publiek wandelend langs hun dagelijkse hangouts in Amsterdam Zuidoost. Hun tocht was het resultaat van een samenwerking met het Canadese theatergezelschap Mammalian Diving Reflex, dat zich onder meer richt op theatrale manieren om leefwerelden open te breken. Frascati zet een spot op Zuidoost om het gebied vanuit andere gezichtspunten te leren kennen. Hoe is het om als jongere op te groeien? Het is algemeen bekend dat in Zuidoost de meeste nationaliteiten van Amsterdam leven, veelgehoord zijn de verhalen over grauwe flats als een mislukt ideaal. Echter, hoe beleven we de straat ter plekke als we ons laten leiden door een groep die geen boodschap heeft aan wat anderen denken te weten? Mammalian Diving Reflex werkte een aantal sessies samen met jongeren van Jeugdtheaterschool Zuidoost. De theatermakers gaven hen het vertrouwen om zich volledig ‘als zichzelf’ op te stellen. Ze mochten, nee moesten gewoon brutaal, energiek, chaotisch, muzikaal en ongeïnteresseerd zijn als ze daar zin in hadden. Zo ontstond een ritmische route langs hangplekken, snackcorners, winkels, tunneltjes en sporttoestellen. (…) “een beetje overgeleverd voel je je wel. Leuk zijn ze wel, deze groep van Theaterschool Zuid-Oost, maar moeten we echt aan een klimrek gaan hangen omdat een 15-jarige dat beveelt door een megafoon? Of erger, meedoen aan een dancebattle midden op het Bijlmerplein, terwijl voorbijgangers gniffelend stil blijven staan? Ja dat moet. Omdat dit nu eenmaal is wat deze pubers ons willen laten zien”, beschrijft verslaggeefster Djuna Kramer treffend in een reportage. Nightwalk with Teenagers is eerder op verschillende internationale locaties gemaakt en heeft elke keer een lokale cast van jongeren als uitgangspunt. Een unieke gezamenlijke ervaring gedefinieerd door tijd en plaats.