Artikelen

Surpassing the beeline* duikt in de verhalen van de Amsterdamse expatgemeenschap. Verhalen van hen die emigranten zijn als ze hun thuis verlaten en elders immigranten worden; hun verleden, heden en gevoel van 'thuis' zijn volledig in elkaar vervlochten. De emigrant van het ene land, is de immigrant van het ander. Immigratiegeschiedenis, voornamelijk geschreven in de landen van aankomst, heeft zich meestal gericht op het problematische beleid en de ervaringen van binnenkomst, acceptatie, afwijzing en/of plaatsing van nieuwkomers, terwijl expats dit circus altijd omzeilen vanwege hun economische status. Ontmoet uw stadsgenoot ‘de expat’ in een intieme omgeving, terwijl zij hun verhalen en favoriete gerecht** met u delen. Tijdens de vorige editie van Frascati Issues: De (on)vertelde stad (november 2017) presenteerde Abhishek Thapar binnen Stadslab een eerste onderzoek naar de Indiase expatgemeenschap in Amsterdam. Surpassing the beeline is een verdere uitwerking hiervan. *De titel komt van het idee dat expats nooit een rechte lijn van A naar B bewandelen als het gaat om thuiskomst of het begrip ‘thuis’. Hun thuis is immers constant in beweging; voortdurend veranderend, verschuivend, schipperend. **Kom met een lege maag, want er wordt een maaltijd uitgeserveerd tijdens de performance. concept & regie Abhishek Thapar performance door Rinku Kalsy, Hilda Moucharrafieh, Vaishali Nanda, Masha Ru, Sahil Sahni, YiLing Hung

Amsterdam als laboratorium   Op zoek naar de stemmen die we doorgaans niet horen, trokken Iskra Vukšić, Tjeerd Posthuma, Lina Issa, Arthur Kneepkens (Theaterstraat) en Merel Noorlander de stad in. Als ‘theatraal journalisten’ onderzochten ze op locatie en bottom up een onverteld verhaal. Hierbij werkten ze nauw samen met verschillende Amsterdammers. Het resultaat van deze uiteenlopende onderzoeken worden gepresenteerd als drie voorstellen tot een voorstelling.   Iskra Vukšić & Tjeerd Posthuma doken in de rijke geschiedenis van de Noord/Zuidlijn. Als twee antropologen ontdekten ze een nieuw geloof: het Metroïsme. Aan de hand van de mythische ontstaansgeschiedenis en persoonlijke verhalen van Amsterdammers ontrafelden en destilleerden ze rituelen, wonderen en evangelies over de offers, de strijd en het vertrouwen. God schiep de wereld, Nederlanders schiepen Nederland en Amsterdammers de Noord/Zuidlijn.  concept & spel Iskra Vukšić & Tjeerd Posthuma     Voor haar onderzoek naar PTSS, ging multidisciplinair kunstenaar Lina Issa mee op pad met Lex Verzijlbergen, oud politiecommissaris en expert op dit gebied. Samen spraken zij vele oud-collega’s van hem, bij wie PTSS geconstateerd is. Via de uiterst eerlijke en kwetsbare gesprekken, luisterde Lina Issa hoe PTSS zich uit in het leven van politieagenten. Hoe het hun beleving van zichzelf en van hun omgeving verwart. En hoe het lichaam wordt getekend door trauma.  tekst & spel Lina Issa in samenwerking met Lex Verzijlbergen en een groep (ex)politieagenten   Met gentrificatie - en de rol van kunst in dit proces - als uitgangspunt onderzochten Arthur Kneepkens (Theaterstraat) en Merel Noorlander de haalbaarheid én wenselijkheid van de oprichting van een nieuw museum: SAM, Sociaal-Artistiek Museum, verknoopt met het sociale weefsel van Amsterdam-Noord. Ze spraken Amsterdamse bewoners, kunstenaars, ambtenaren en politici over het licht provocatieve voorstel een nieuwe kunstinstelling op te richten. De verschillende wensen, verlangens, verwachtingen en al dan niet haalbare idealen brengen ze tijdens STADSLAB #2 in beeld.  tekst & video Arthur Kneepkens & Merel Noorlander stagiare Ella Jonker    

In 2017 nodigde Frascati regisseurs Elike Roovers en Rutger Esajas (DEGASTEN) uit om met patiënten van Equator Foundation een theatervoorstelling te maken. To be or not to be. We will be werd een emotionele voorstelling over de mooie, maar vooral ook traumatische momenten in het leven van de spelers. Naomi Namutebi was één van hen. Na dit eerste project speelde ze in Back to Back, een project van DEGASTEN met de Anne Frank Stichting. Nu is het tijd voor Naomi’s eigen verhaal. Wanneer is een verhaal een verhaal? Het is altijd onvolledig. En Naomi’s verhaal verandert voortdurend, omdat zij in zoveel verschillende categorieën thuishoort. Haar verhaal gaat over mensenrechten, religie, gender, mensenhandel, migratie. Bij elke instantie waar zij mee te maken krijgt, verandert haar identiteit. Wie is Naomi tussen al die verschillende perspectieven en belangen? Wie is Hindu ten opzichte van Naomi? Al sinds de oudheid gaan wij naar het theater om de gruwelijke verhalen van een ander aan te horen. Maar hoe vertel je anno 2018 een menselijke tragedie? Aan de hand van Naomi’s verhaal wordt een beeld geschetst van de complexiteit van de ongemakkelijke thema’s als mensensmokkel en vrouwenhandel. Welke push- en pull-factoren spelen wereldwijd een rol? Welk traject doorloopt Naomi precies, via welke organisaties en personen? In My name before Naomi voert Naomi een gesprek met een actrice die haar verhaal en alle verschillende perspectieven daar op zal belichamen. Voor dit onderzoek spraken de makers met representanten van verschillende instanties zoals een officier van justitie, het Amsterdams Coördinatiepunt Mensenhandel, IND, een politieagent belast met B8-meldingen, een advocaat met expertise asielaanvragen, een psycholoog met expertise PTSS, de Nationaal Rapporteur Mensenhandel, verschillende onderzoeksjournalisten, Sonia en Naomi als ervaringsdeskundigen.

Voor Frascati Issues: De (on)vertelde stad nodigde Frascati  het Gentse collectief ONBETAALBAAR uit om in samen werking met woningcorporatie Rochdale een tijdelijk atelier in te richten in Amsterdam Zuidoost voor een onderzoeksproject over hergebruik van oude objecten. Vanuit het atelier in Zuidoost verzamelen zij oude en kapotte meubelstukken, gevonden op straat of gedoneerd door buurtbewoners. Van deze afdankertjes wordt samen met meubelmakers en kunstenaars uit de buurt een prachtige serie designobjecten gemaakt. Als bewijs van een nieuwe unieke identiteit, zijn alle objecten voorzien van een paspoort waarin de verschillende bewerkingen zijn gedocumenteerd. Op vrijdag 2 en zaterdag 3 worden de designobjecten geëxposeerd en kunnen potentiele kopers zich voor bereiden op de veiling . Op De Veiling der Dingen in  de grote zaal van Frascati verhaalt presentator Lucas de Man over het leven vóór en na de restauratie en worden de objecten door een echte veilingmeester per opbod verkocht.

In het kader van De (on)vertelde stad slaan Frascati en woningcorporatie Rochdale de komende jaren de handen ineen op verschillende plekken in Amsterdam. De soms complexe uitdagingen van een uitdijende stad in de 21ste eeuw en diverse grootstedelijke vraagstukken worden onderzocht. Centraal staan de vragen: wie woont in Amsterdam, hoe wonen we er en van wie is de stad eigenlijk? Hanna Timmers in de Lodewijk van Deyssel Dit keer wordt een stukje stad op de snijtafel gelegd: de Lodewijk van Deysselbuurt in het hart van Slotermeer, Nieuw-West. Deze buurt ondergaat de komende tien jaar een grondige renovatie geleid door Rochdale, eigenaar van alle woningen. Theatermaker Hanna Timmers volgt de plannen op de voet en ontrafelt stap voor stap de verhalen van de bewoners van de Lodewijk van Deyssel. Samen met social designer Luca van Slagmaat neemt ze haar intrek in de Lodewijk van Deysselstraat  en onderzoekt ze de buurt, de bewoners en de impact van de renovatieplannen. Het resultaat hiervan vertaalt Timmers vanaf september 2018 naar een vierdelige theaterserie op locatie: Radio van Deyssel. Wat zijn de onvertelde, misschien ongewenste verhalen achter de voordeuren, achter de twijfel en onzekerheid van een buurt in verandering? Eerste onderzoek-solo Het eerste gesprek met Rochdale is opgestart in het najaar van  2016. Tijdens een aantal ontmoetingen werden dilemma’s en uitdagingen geformuleerd.  Vervolgens ging dramaturg Vera Hoogstad in opdracht van Frascati op onderzoek uit. Ze sprak met diverse medewerkers op allerlei (bestuurs)lagen. Uit de informatie destilleerden we gezamenlijk enkele aandachtsgebieden als uitgangspunt voor de samenwerking tussen Frascati en Rochdale in de komende jaren. Een daarvan was de kwetsbare positie van de Lodewijk van Deysselbuurt. Theatermaker Hanna Timmers die in de buurt bleek te wonen, ging in het najaar 2017 als theatraal journalist op pad met een aantal medewerkers van Rochdale. Haar bevindingen presenteerde ze in een performance tijdens Frascati Issues november 2017. Het was een oprecht en trefzeker portret van de Van Deyssel. Nadien heeft Timmers de solo o.a. getoond tijdens een congres Urban Planning van de HvA en een kennismakingsbijeenkomst van verschillende partners betrokken bij de aankomende renovatie van de Van Deyssel. Voor medewerkers van Rochdale en Stadsdeel West schetste de solo een verhelderend beeld van een buurt met wisselende belangen en verwachtingen van de mensen die er wonen en zij die er werken. In Radio van Deyssel bouwt zij voort op dit onderzoek, maar duikt ze dieper de buurt in om het perspectief van de bewoners centraal te stellen en hen aan het woord te laten. Acteurs naast buurtbewoners Nadrukkelijk balancerend tussen theaterdocumentaire en buurtsoap presenteren twee terugkerende personages, vertolkt door professionele acteurs, elke aflevering een nieuw thema. Ze werken voor elke editie samen met een nieuwe cast van buurtbewoners, Rochdale-medewerkers andere betrokkenen met het wel en wee in de buurt. Zodoende krijgt elke aflevering van Radio van Deyssel een uniek eigen karakter. Timmers’ tijdelijke radiostudio wordt zo een terugkerende ontmoetingsplaats waar zorgen, gemeenschapszin en persoonlijke verhalen op theatrale en kritische wijze een plek krijgen. Deel 1 van Radio van Deyssel vindt plaats op 29 & 30 september 2018; deel 2 op 15 & 16 december 2018; deel 3 op 2 & 3 maart 2019; deel 4 op 25 & 16 mei 2019.

Hier hoeven we niet de hele tijd te praten over wat we lastig vinden, maar kunnen we woorden geven aan waar we last van hebben. De eerste kennismaking tussen regisseur Alexandra Broeder en de Bascule was eind 2017 toen Broeder als theatraal journalist op zoek ging naar de onvertelde verhalen van meisjes die in behandeling zijn bij het centrum voor kinder- en jeugdpsychiatrie. Uit die eerste ontmoetingen volgde een voorstel tot een voorstelling tijdens Stadslab#1 in november 2017. In het vroege voorjaar van 2018 ging Broeder terug en werkte drie maanden iedere maandagmiddag met een groep meisjes tussen de 14 en 19 jaar. Het resultaat is The Well, een theatervoorstelling over het verglijden naar een andere, duistere wereld. Een heel eigen wereld Met teksten van de Japanse schrijver Haruki Murakmi als ingang om tot vertrouwelijke persoonlijke gesprekken te komen, ging Broeder aan de slag. Aanvankelijk aarzelde ze of ze wel over de problemen moest praten. Ze kende de dossiers niet, maar liet de meiden vertellen. De persoonlijke verhalen die loskwamen werden in samenspraak vervlochten met de woorden van Murakami en fragmenten uit films als The Ring. Zo ontstond een nieuwe fictieve wereld, een verhaal over verglijden naar ‘de onderkant van de bodem van de put’. Dat bleek een plek die voor de zeven actrices heel reëel is: het is een wereld waar zij de baas zijn, controle voelen, maar tegelijkertijd ook volkomen machteloos zijn. In ‘de put’ zijn ze vrijwel onbereikbaar voor de buitenwereld. Als de dagelijkse praktijk de overhand neemt Net zoals Elike Roovers en Rutger Esajas van DEGASTEN samenwerkten met Arq Psychotrauma Groep, vertoefde ook Alexandra Broeder drie maanden in een weinig inspirerend zaaltje bij de Bascule in Amsterdam Zuidoost. Aanvankelijk waren de behandelaars bij de repetities, gaandeweg werkte Broeder alleen met de meisjes. De Bascule bleek een zeer betrokken partner die tegelijkertijd veel vertrouwen en vrijheid gaf. De stap naar de theaterzaal was cruciaal: voor de meisjes bracht het een besef dat de theatervoorstelling écht was, voor Broeder was het een opluchting meer theatraal te kunnen werken. De laatste fase verliep niet zonder slag of stoot. Eén van de meisjes moest uit het project stappen omdat haar genezingsproces alle aandacht vroeg. Ook bij de overgebleven zes speelsters nam de dagdagelijkse realiteit herhaaldelijk de overhand. Met regelmaat vroeg Alexandra Broeder zich af waar de grens ligt tussen artistieke vrijheid en voyeurisme. Hoe behield zij het midden tussen conceptueel denken, dat mogelijk over de hoofden van haar niet-professionele spelers heen ging, en samen met de meisjes verdwijnen in hun dagelijkse, concrete problematiek? Lange lijnen Met als uitgangspunt de noodzaak van kunstenaars zich uit te spreken over de samenleving, zette Frascati de nieuwe programmalijn De (on)vertelde stad op, waarin theatermakers worden gekoppeld aan stedelijke partners. Met de Bascule werkt Frascati al langer samen. Zo werkte de Engelse kunstenaar James Leadbitter voorjaar 2017 binnen hun muren met het project Madlove, waarin hij samen met ervaringsdeskundigen onderzoek doet naar de ideale psychiatrische instelling. Frascati koppelde daarna Alexandra Broeder aan de Bascule omdat zij ook graag wilde werken in een psychiatrische instelling voor jongeren. Een vervolgtraject tussen de Bascule en Frascati is momenteel in de maak.