De zaak Shell
In het theater heb je scenarioschrijvers, maar Shell heeft ook een scenario afdeling, waar de toekomst in al haar mogelijkheden, problemen en winstmarges wordt uitgeschreven. Al in 1998 werd op het kantoor van de oliemagnaat een script bedacht dat speelt 2010. De Shell-scenaristen schetsen een wereld waarin het klimaatprobleem alleen maar verergerd is, ze beschrijven stormen aan de oostkust, dramatische zeespiegelstijging en voorspellen dat zowel Shell als overheden wereldwijd worden aangeklaagd door NGO’s. In 2018 – de realiteit blijkt trager dan fictie – kan het script van de plank gehaald worden. Milieudefensie daagt Shell voor de rechter en eist dat Shell stopt met het veroorzaken van wereldwijde klimaatschade.
Theatermakers Anoek Nuyens en Rebekka de Wit doken in deze rechtszaak. Ze bezochten aandeelhoudersvergaderingen, lazen speeches en interviews van Shell en ploegden akkoorden en beleidsnota’s van overheden door. Ze begonnen te zien hoe geraffineerd Shell te werk gaat en waarom er zo weinig schot zit in het oplossen van de klimaatcrisis. Iedereen in het debat schuift zijn verantwoordelijkheid door naar een andere partij. Shell wijst naar de consument. U vraagt, zegt Shell, wij draaien. De consument wil om acht uur ’s avonds in de supermarkt met een lege buik en een jengelend kind niet nadenken over de carbon footprint van zijn avondmaal en wijst naar de overheid voor betere wetgeving. Maar als je over de overheid praat, gaat het automatisch over de burgers, want wie anders dan het collectief van deze individuen is de overheid? En via de burger kom je bij de media. Kortom, we weten niet eens op wie we boos kunnen worden.
Wat we wel weten, dachten Anoek en Rebekka, is dat Shell al twintig jaar dit script repeteert en dus mag het niet verbazen dat zij met antwoorden en strategieën komen waar wij geen weerwoord op hebben. In samenwerking met Milieudefensie begonnen ze aan een traject van eigen repetities. Ze schreven voor de verschillende partijen een monoloog. Pleidooien die een hele gedachtegang doorlopen, in plaats van de 140 tekens waar we het doorgaans mee moeten doen. Zodat er geen karikaturen ontstaan die je makkelijk naast je neer kan leggen, maar complexe verhalen die een verraderlijk appel doen op je sympathie. Als toeschouwer krijg je de kans om ook de standpunten waar je het niet mee eens bent te doorgronden. Naast de acteurs die de monologen vertolken, worden bij deze pre-enactments specialisten uitgenodigd. Om verder te praten en op meer ideeën te komen, want als we twintig jaar achterstand willen inhalen, zullen we moeten samenwerken.
In het najaar van 2020, na tweeënhalf jaar repeteren, zijn we toe aan het slotstuk: de finale. In de voorstelling De zaak Shell (okt-nov 2020 in Frascati en daarna op tour door NL en BE) komen alle partijen aan het woord en een jury maakt de balans op, zodat we de taart van verantwoordelijkheid opnieuw kunnen verdelen. Maar belangrijker nog dan het jury-oordeel is dat de burger nu zijn eigen scenario-afdeling heeft, want in het klimaatdebat is wie zijn rol het best speelt, degene die wint.